Günlük hayatta tüketilen pek çok gıda, kozmetik ve tekstil ürünü, üretim aşamalarında binlerce kimyasal maddeye maruz kalıyor. Bu kimyasallar arasında perflorlu ve poliflorlu alkil maddeler (PFAS) de bulunuyor. 1940'lı yıllardan bu yana tekstilden mutfak gereçlerine, temizlik ürünlerinden kozmetik sektörüne kadar birçok endüstride ham madde olarak kullanılan PFAS türleri, doğada çok uzun süre kalabilirken çevre ve insan sağlığını da tehdit ediyor.Neden "sonsuz kimyasallar" deniliyor?Bu kimyasallar doğada çok uzun süre kalabiliyor, doğal zincir içerisinde bulunuyor ve bu nedenle "forever chemicals" yani sonsuz kimyasallar, kalıcı kirleticiler olarak adlandırılıyor.Sonsuz kimyasalların 5 binden fazla çeşidi var.Bu kimyasallar sinsi ve yayılmacı özellikleri nedeniyle "köstebek kirletici" olarak da anılıyor.Kullandığımız hangi ürünlerde bulunuyor?Yangın söndürme tüpleri, teflon tavalar, kağıt ve karton gıda ambalajları, patlamış mısır poşetleri, pizza kutuları, hazır kekler, su itici giysiler, halılar, perdeler, güneş kremleri, fondötenler ve saç kremleri gibi günlük hayatta kullanılan pek çok ürünün içinde mevcut. Bu kimyasallar aynı zamanda havacılık, otomotiv, inşaat, elektronik ve askeri sanayi gibi sektörlerde de kullanılıyor.Çevreyi nasıl etkiliyor?Yangın söndürücülerin kullanılması sonucunda sonsuz kimyasallar doğrudan yüzey sularına, yer altı suyuna, toprağa ve havaya karışabiliyor. Sonsuz kimyasallar atık olarak çöpe gittiyse bu kimyasalların yağmurla yıkanma ve toz parçacıkları halinde havaya tozuma gibi şekillerde sulara ve toprağa karışmasının da mümkün olduğu söyleniyor. PFAS içeren bir ürün lavaboda ya da makinede yıkarken bile, kullanılan suda PFAS içeren bir atık oluşturulup bunun ortama yayılmasına sebep olunabiliyor.PFAS türleri tarım alanlarında yağmurla birlikte geldiğinde biyoçeşitliliğe de zarar veriyor.Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan bir araştırmada, yağmur suyunda sonsuz kimyasallar tespit edildi. Yağmur suyunda bulunması bu kirleticilerin içtiğimiz suda, gıdada ve havada da bulunduğunu ortaya koyuyor. Deniz canlıları tehlike altında mı?Sonsuz kimyasalların hayvan dokularında ve bitkilerde bulunduğu ve yunuslarda yapılan çalışmalarda bağışıklık sistemlerine, böbrek ve karaciğer işlevlerine zarar verdiği, su samurlarında yapılan çalışmalarda bağışıklık sistemlerine zarar verdiği tespit edildi. Kutup ayılarında ise nörolojik hasarlar oluşturduğu, hormon sistemlerine müdahale edildiği, üremeyi etkilediğiyle ilgili tespitler yapıldı.İnsan sağlığı üzerindeki etkileri neler?Sonsuz kimyasallar, insan kanı ve dokusunda da tespit edildi. Bu kimyasalların, hasarlı doğumlardan bağışıklık sisteminin bozulmasına kadar insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabiliyor. Ayrıca kanser, üreme sorunları gibi birçok hastalıkla ilişkilendiriliyorlar.Sonsuz kimyasalları bertaraf etmek mümkün mü?Bu kimyasallar, arıtma tesislerine geliyor fakat arıtma tesislerine geldiğinde karbon flor bağı olan bu bileşiklerin bertaraf edilmesi mümkün değil. Yine bu sular arıtıldıktan sonra içlerinde PFAS bulunarak denize ve yüzey sularına deşarj ediliyo
Çevre
06 Nisan 2023 - 16:54
Sonsuz Kimyasallar (PFAS)
5 binden fazla çeşidi bulunan, perflorlu ve poliflorlu alkil maddeler (PFAS); insan vücudunda ve çevrede zamanla biriken, insan yapımı kimyasallardan oluşan bir grup madde.
Çevre
06 Nisan 2023 - 16:54