Kripto Varlık Ekosistemi Düzenleniyor

Yatırımcı Haklarının Korunması ve Kayıt Dışılığın Azaltılması Hedefleniyor

AA muhabirinin TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda yarın görüşülecek olan Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'ne dair yaptığı etki analizine göre, teklifin amacı Türkiye'deki kripto varlık ekosistemini düzenlemek ve denetlemek, böylece yatırımcıların hak ve menfaatlerini korumaktır.

Analizde, kripto varlık düzenlemesinin yatırımcılar üzerindeki etkisinin, daha önce kaldıraçlı alım satım işlemleri (foreks) için yapılan düzenlemeye benzer olacağı öngörülüyor. 2011 yılında foreks işlemlerinin düzenleme ve denetleme yetkisinin Sermaye Piyasası Kurulu'na (SPK) verildiği hatırlatılarak, bu düzenlemenin temel politikasının vatandaşlar tarafından ilgi gören bir ürünü düzenleme altına almak olduğu belirtiliyor.

Düzenlemenin merkezi yönetim bütçesine doğrudan ek bir mali yük getirmediği, ancak SPK denetimindeki kurum ve piyasalara yeni bir alan eklenmesiyle özellikle bilişim uzmanları başta olmak üzere personel ihtiyacında kayda değer bir artış beklendiği ve bunun mali bir etki yaratabileceği ifade ediliyor.

Teklifte, yükümlülükleri yerine getiren ve bu alanda faaliyet göstermek için SPK'ye başvuruda bulunan kripto varlık hizmet sağlayıcılara faaliyet izni ve yetki belgesi verileceği belirtiliyor. Ancak düzenlemenin temel amacının gelir elde etmek olmadığı vurgulanıyor.

Analizde, 2024 yılı için aracı kurumlardan tahsil edilen yetki belgesi harcının 749 bin 533,30 lira olduğu, düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle ilk aşamada 10 ila 20 kadar platformun yetkilendirilmesinin ve 5 ila 10 bankanın saklama lisansı almasının öngörüldüğü belirtiliyor. Bu kapsamda söz konusu şirketlere faaliyet harcı verilmesi suretiyle ilk aşamada 11 milyon 243 bin lira ila 22 milyon 486 bin lira arasında bir kamu geliri elde edilmesi bekleniyor.

Teklifin yasalaşmasıyla platformlarda yapılan tüm transfer işlemlerinin kayıt altına alınması yükümlülüğü getirilerek şeffaflığın artırılması ve kripto varlık ekosistemindeki kayıt dışılığın azaltılması amaçlanıyor. Kripto varlık saklama hizmetlerinin SPK tarafından düzenlenmesi ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından uygun görülen bankalar veya SPK tarafından belirlenen diğer kuruluşlar tarafından sunulması planlanıyor. Mevcut durumda kripto varlık alım satım platformlarında yaklaşık 7 milyar dolar değerinde varlık saklanıyor.

Analizde, platformlar nezdinde saklanan varlıkların risk düzeyinin belirlenebilmesi amacıyla en yüksek kapitalizasyona sahip üç kripto varlığın (Bitcoin, Ethereum ve Tether) platformların portföyünde yer alan tüm kripto varlıklara oranlanması yöntemiyle yapılan hesaplamada, bilgi talep edilen 10 kripto varlık alım satım platformunun toplam kripto varlıklarının yüzde 29,6'sını bu üç kripto varlığın oluşturduğu belirtiliyor.

Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’nin (TSPB) üye kapsamının artırılmasıyla ilk etapta 10 ila 20 kripto varlık hizmet sağlayıcısının ve mevcutta faaliyet gösteren 17 kitle fonlama platformunun TSPB'ye üye olması öngörülüyor. Böylece TSPB tarafından geliştirilecek eğitim ve konferans gibi çalışmaların daha güçlü bir şekilde finanse edilmesi ve birlik yapısıyla sağlanan otokontrol mekanizması sayesinde kamu tarafından yürütülecek denetim maliyetlerinin azaltılması bekleniyor.

Teklifle kripto varlık ekosisteminde faaliyet gösteren paydaşların kayıt dışı faaliyetlerinin önlenmesi ve bu alanda faaliyet göstermek isteyen kuruluşların SPK'den izin alarak faaliyet göstermesinin öngörüldüğü belirtiliyor. Geçen yıl kaldıraçlı işlemlerle ilgili olarak mevzuata aykırı paylaşım yapan 1701 internet sitesine erişim yasağı getirildiği de kaydediliyor.

Analizde, teklifin yasalaşmasıyla idari para cezası verilmesi halinde kamu gelirinin artmasının beklendiği ifade ediliyor. Piyasa bozucu eylemler, bilgi suistimali ve piyasa dolandırıcılığı durumlarında internet sitesi erişim engeli veya içeriğin çıkarılması gibi tedbirlerin hızlıca alınmasının, yatırımcıların korunmasına önemli katkı sağlayacağına işaret ediliyor.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıların işleyeceği zimmet suçlarında daha ağır cezalar öngörülmesi ve hizmet sağlayıcıların mensuplarının şahsi olarak sorumlu tutulmasıyla caydırıcılığın artırılması amaçlanıyor.

SPK tarafından düzenlenen ve denetlenen borsalar ile diğer teşkilatlanmış piyasaların gelirlerinden bütçeye gelir kaydedildiği hatırlatılarak, kripto varlık ekosisteminde de benzer uygulamaların yapılacağı belirtiliyor. Kripto varlık alım satım platformlarının faiz gelirleri hariç tüm gelirlerinin yüzde birinin SPK, yüzde birinin ise TÜBİTAK bütçesine ödeneceği ifade ediliyor.

Analizde, 10 kripto varlık alım satım platformunun 2023 yılı gelirlerinin yaklaşık 5 milyar lira olduğu ve bu tutar üzerinden yapılan hesaplamada yaklaşık 100 milyon lira tutarında bir gelir etkisi öngörüldüğü belirtiliyor.