Yas ve öfke… Hepimizin hayat boyu belki birden fazla kere deneyimlediği, son derece insani duygular. Bu hisler zaman zaman çok yorucu ve zorlayıcı olabilir. Yine de oldukça doğal olduklarını unutmamak gerekir. Bizim için önemli olan birini veya bir şeyi kaybettiğimizde, doğal olarak bu tepkiyi veririz: Kaybettiklerimiz için “yas” tutarız. Yas, beraberinde üzüntü veya yalnızlık gibi çeşitli duygular da getirebilir. Tüm bu duyguları farklı nedenlerden dolayı yaşayabiliriz. Sevdiğimiz birini kaybetmiş, ilişkimizi bitirmiş ya da işimizi kaybetmiş olabiliriz. Hatta kronik hastalıklar veya yeni bir yere taşınma gibi önemli yaşam değişiklikleri de yas duygularına yol açabilir. Ve tıpkı yasa neden olan durumların farklılığı gibi, her insanın yas tutma şekli de farklıdır. Eğer duygularınızı anlar, kendinize iyi bakar ve destek ararsanız yasın içinden kendi hızınızda geçebilirsiniz.
Yasın evreleri: Yas sürecinde neler hissederiz?
Yasa neden olan kayıpla yüzleşirken duygular aşamalar halinde gelebilir. Yas sürecini kontrol edemezsiniz, ancak duygularınızın arkasındaki nedenleri bilmenizin mutlaka yardımı olacaktır. Yukarıda da söylediğimiz gibi, her insan yası farklı şekilde deneyimler. Yine de yasın evrelerini, şu şekilde sıralamak mümkün:- Reddetme: Bir kaybı ilk öğrendiğinizde, “Hayır, şu anda bunlar olmuyor” diye düşünmeniz normaldir. Şoka girmiş ve hissiz hissedebilirsiniz. Geçici olarak böyle hissetmenizin nedeni, aslında yaşadığınız yoğun duygu akışıyla başa çıkmaktır. Başka bir ifadeyle bu, bir savunma mekanizmasıdır.
- Öfke: Gerçek ortaya çıktıkça ise kaybınızın acısıyla karşı karşıya kalırsınız. Kendinizi hayal kırıklığına uğramış ve çaresiz hissedebilirsiniz. Bu duygular daha sonra öfkeye dönüşür. Öfkenizi diğer insanlara, daha yüksek bir güce veya genel olarak hayata yönlendirebilirsiniz. Hatta yaşamını kaybeden ve sizi yalnız bırakan kişiye kızmanız da oldukça doğaldır.
- Pazarlık: Bu aşamada, geçmişte, yaşanan kaybı önlemek için yapabileceğiniz şeyler olup olmadığı üzerinde durursunuz. Ortak düşünceler “Keşke…” ve “Ya eğer…” şeklindedir. Ayrıca, daha yüksek bir güçle bir anlaşma yapmaya da çalışabilirsiniz.
- Depresyon: Kaybınız ve bunun yaşamınız üzerindeki etkisini anlamaya başladığınızda ise üzüntü başlar. Depresyon belirtileri arasında ağlama, uyku sorunları ve iştah azalması yer alır. Kendinizi bunalmış, pişman ve yalnız hissedebilirsiniz.
- Kabullenme: Yasın bu son aşamasında, kaybınızın gerçekliğini kabul edersiniz. Bu, değiştirilemez. Hala üzgün hissetmenize rağmen hayatınıza devam etmeye başlayabilirsiniz.