Toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların güçlenmesi için 15 yıldır küresel ölçekte faaliyet gösteren Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women), bu yıl 15. kuruluş yıldönümünü kutluyor. Kuruluş, bu dönüm noktasında kadın haklarında sağlanan ilerlemeleri görünür kılarken, hâlâ çözülmemiş eşitsizliklere ve kadınların karşı karşıya kaldığı yeni tehditlere de dikkat çekiyor.
UN Women Türkiye Ülke Direktörü Maryse Guimond, yıldönümü vesilesiyle yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Bu yıl, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların güçlenmesi için bugüne kadar kabul edilmiş en vizyoner küresel yol haritası olan Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nun 30’uncu yılı. Ancak bu tarihi yıldönümünde, kadın hakları alanında bugüne kadar elde edilen ilerlemelerin kaybedilme riski ile karşı karşıyayız. Şiddet, yoksulluk, çatışmalar ve ayrımcılık, dünyada milyonlarca kadının ve kız çocuğunun hayatını etkiliyor. UN Women olarak 15’inci yılımızı kutlarken, başta Türkiye olmak üzere dünyadaki tüm kadınlar ve kız çocukları için çalışmaya ve eşitliğe giden yolda ilerlemeyi hızlandırmaya yönelik kararlılığımızı bir kez daha yineliyoruz.”
UN Women’dan 15 Maddelik Küresel Eylem Çağrısı
15.yılda, kadınların haklarını güvence altına almak ve toplumsal cinsiyet eşitliğini küresel çapta ilerletmek amacıyla UN Women tarafından ilan edilen 15 maddelik çağrının başlıkları şöyle:
1. Kadın haklarındaki gerilemeyi durdur
Her dört ülkeden birinde kadın haklarında gerileme var. Kadınlar ve kız çocukları için bugüne kadar kazanılan hakların korunması, siyasi irade ile mümkün. Hukuki, siyasi ve mali sistemler toplumsal cinsiyet eşitliğini destekleyecek şekilde dönüştürülmeli.
2. Çatışmaları sonlandır
Yaklaşık 612 milyon kadın ve kız çocuğu çatışma bölgelerinin yakınında yaşıyor. Bu sayı, on yıl öncesine göre %50’den fazla artış göstermiş durumda. Çatışmaların önlenmesine, barış inşasına ve arabuluculuğa yönelik yatırımlar artırılmalı.
3. Kadınların barış süreçlerine katılımını güçlendir
Kadınların dâhil olduğu barış süreçleri daha kalıcı sonuçlar üretiyor. Ancak 2020–2023 yılları arasında gerçekleşen barış görüşmelerinin 10’da 8’inde ve arabuluculuk süreçlerinin 10’da 7’sinde kadın yer almadı. Küresel taahhütlere uyulmalı, kadınların barış süreçlerine eşit ve etkin katılımı sağlanmalı.
4. Yoksulluğu ortadan kaldır
Her 10 kadından ve kız çocuğundan biri aşırı yoksulluk içinde yaşıyor. Mevcut hızla yoksulluğun sona ermesi 137 yıl sürecek. Hükümetler; doğum izni, güvenli emeklilik ve nakit destek gibi sosyal koruma politikaları uygulamalı.
5. Gıda güvenliğini sağla
Gıdanın üçte birini küçük ölçekli üreticiler üretiyor ve bunların çoğunu kadınlar oluşturuyor. Buna rağmen, erkeklere kıyasla 47,8 milyon daha fazla kadın yeterli gıdaya erişemiyor. Tarımda ücret eşitsizliğini kapatacak yasal düzenlemelerle gıda güvencesizliği azaltılabilir.
6. Kadınlara yönelik şiddeti sonlandır
Her 10 dakikada bir kadın ya da kız çocuğu, partneri ya da yakını tarafından öldürülüyor. 2023 yılında 85 bin kadın ve kız çocuğu kasten öldürüldü. Şiddete karşı yasalar güçlendirilmeli, veri toplama sistemleri iyileştirilmeli, şiddete karşı sıfır tolerans benimsenmeli.
7. Kadınların ekonomiye erişimini güçlendir
Kadınlar, erkeklerden 2,5 kat daha fazla ücretsiz bakım işi yapıyor. Bu durum kadınların kayıtlı iş gücüne katılımını engelliyor. Bakım hizmetlerine yatırım, insana yakışır iş olanakları sağlayarak 2035’e kadar 300 milyon yeni iş yaratabilir.
8. Ücret eşitsizliğini ortadan kaldır
Kadınlar hâlâ eşit değerdeki işler için ortalama %20 daha az kazanıyor. Bu eşitsizlik; mesleki ayrımcılık, bakım yükü ve kurumsal önyargılarla şekilleniyor. Hükümetler ve işverenler, ücret şeffaflığı sağlayarak bu adaletsizliği ortadan kaldırmalı.
9. Gezegeni koru
İklim krizleri 2050’ye kadar 158 milyon kadını aşırı yoksulluğa sürükleyebilir. Buna rağmen çevre bakanlarının yalnızca %28’i kadın. Kadın liderliği artırılmalı, toplumsal cinsiyete duyarlı iklim politikaları desteklenmeli.
10. Kadınların siyasi temsili ve liderliğini artır
Dünya genelinde milletvekillerinin %75’i erkek. 103 ülkede hiç kadın devlet başkanı bulunmuyor. Bu hızla devam edilirse üst düzey liderlikte eşitliğe ulaşmak 130 yıl sürecek. Kalıp yargılar ve siyasetteki şiddetle mücadele şart.
11. Ayrımcı yasal çerçeveleri yık
Kadınlar hâlâ erkeklerin sahip olduğu yasal hakların yalnızca %64’üne sahip. Hükümetler yasal ayrımcılığı ortadan kaldırmalı, eşitliği teminat altına alan düzenlemelere yatırım yapmalı.
12. Dijital uçurumu kapat
2024’te erkekler kadınlardan 277 milyon daha fazla internet kullandı. Dijital cinsiyet uçurumu kapanmalı, dijital şiddetle mücadele edilmeli.
13. Eğitimde eşitliği sağla
119 milyondan fazla kız çocuğu okula gidemiyor. Genç kadınların %39’u lise eğitimini tamamlayamıyor. Kapsayıcı ve güvenli öğrenme ortamları oluşturulmalı.
14. Anne ölümlerini durdur
Her gün yaklaşık 800 kadın, önlenebilir gebelik nedenleriyle hayatını kaybediyor. Bu ölümlerin çoğu çatışmalardan etkilenen ülkelerde yaşanıyor. Sağlık sistemlerine ve üreme sağlığı hizmetlerine yatırım yapılmalı.
15. Eşitlik için finansmanı artır
2021–2022 arasında resmi kalkınma yardımlarının yalnızca %4’ü kadınların güçlenmesine yönelikti. Kamu ve özel sektör, eşitlik için daha fazla kaynak ayırmalı.
UN Women’dan Net Mesaj: Hiçbir Kadın Geride Kalmasın
15.yılına giren UN Women, bu kapsamlı eylem çağrısıyla sadece geçmiş başarıları kutlamıyor, aynı zamanda küresel ölçekte eşitlik için daha güçlü, kararlı ve sürdürülebilir adımlar atılması gerektiğini vurguluyor.
Kadınların ve kız çocuklarının eşit, adil ve özgür bir dünyada yaşaması için mücadele sürüyor.
