Svante Pääbo, insan evrimine ışık tutan genetik çalışmalarıyla Nobel Tıp Ödülü’nü aldı
2022 Nobel ödülleri açıklanmaya başladı. Bu yıl Tıp/Fizyoloji ödülüne İsveçli bilim insanı Svante Pääbo layık görüldü. Nesli tükenmiş insan türlerinin genetik yapısını inceleyen palogenomik biliminin kurucusu olarak tanınan Pääbo, Neandertallerin genom dizilimini yapan ve daha önce bilinmeyen bir hominin olan Denisova'yı keşfeden bilim insanı.Bu yılki
Nobel Fizyoloji/Tıp ödülü, insan evrimi üzerine genetik çalışmalar yapan İsveçli Svante Pääbo’ya verildi. Komite, ödülün “soyu tükenmiş homininlerin (insansıların) genomları ve insan evrimi hakkındaki keşifleri nedeniyle” verildiğini duyurdu.Pääbo, nesli tükenmiş türlerdeki genomik bilgilerin yeniden yapılandırılmasına ve analizine dayanan bir bilim dalı olan
paleogenomik alanına yaptığı öncü katkılarla tanınıyor.Nobel Komitesi, “Çığır açan araştırması sayesinde Svante Pääbo, tamamen
yeni bir bilimsel disiplin olan paleogenomiği kurdu” dedi:“Çalışmaları, yaşayan insanları, soyu tükenenlerden farklı kılan genetik özellikleri ortaya çıkaran keşifleri, bizi benzersiz şekilde
insan yapan şeyin araştırılmasına temel oluşturuyor.” 2007’de
Time degisinin yılın ‘en etkili 100 insanı’ arasında saydığı Pääbo’nun
babası Sune Bergstrom da Nobel Tıp ödülü sahibi. Bergstrom aynı ödüle tam 40 yıl önce, “Prostoglandinler ve ilgili biyolojik aktif maddeleri keşiflerinden dolayı” layık görülmüştü.Pääbo, kariyerine evrimsel biyoloji alanında öncü olan
Allan Wilson‘ın doktora sonrası öğrencisi olarak
Neandertallerden deoksiribonükleik asit (DNA) incelemek için yöntemler geliştirerek başladı.1990’da
Münih Üniversitesi’nde profesör olduğunda
arkaik DNA üzerindeki çalışmalarına devam etti ve kendi yöntemleriyle 40 bin yıllık bir kemik parçasından mitokondriyal DNA sıralaması yapmayı başardı.Bu sayede insanlık, ilk kez, Pääbo’nun çalışması ile soyu tükenmiş bir akrabanın
gen dizimine erişebilmiş oldu. Modern insan ve şempanzelerle yapılan karşılaştırmalar, Neandertallerin genetik olarak farklı olduğunu gösterdi. Devam eden karşılaştırmalı analizler,
Neandertallerin ve Homo sapiens’in en son ortak atasının yaklaşık 800 bin yıl önce yaşadığını ortaya koydu.2008 yılında
Sibirya‘nın güneyindeki
Denisova mağarasında keşfedilen 40 bin yıllık bir parmak kemiği parçasının sn derece iyi kıorunmuş DNA’sı, Pääbo’nun ekibi tarafından sıralandı ve bunun, Denisova adı verilen
daha önce bilinmeyen bir hominin olduğu ortaya çıktı.Çalışmalarında yaklaşık 70 bin yıl önce Afrika’dan göçün ardından soyu tükenmiş bu homininlerden
Homo sapiens’e gen aktarımının gerçekleştiğini de buldu: Homo sapiens’in
Afrika dışına yayılması ve doğuya göç etmesi sırasında sadece Neandertallerle değil, aynı zamanda Denisovalılarla da iç içe geçtiği tespit edildi.