Yüzleri tanımakta zorlanıyor musunuz? Yüz körlüğünden muzdarip olabilirsiniz...

Yüzleri tanımakta zorlanıyor musunuz? Yüz körlüğünden muzdarip olabilirsiniz...

Biri tanıdık bir yüze baktığında beyninin burnu, gözleri, ağzı, çeneyi ve yanakları bir kimlikle eşleştirmesi yarım saniyeden az sürüyor. Bu süper güç benzeri davranış çoğumuz için o kadar zahmetsizce gerçekleşiyor ki bunun üzerinde hiç düşünmüyoruz bile. Ancak herkes bu lükse sahip değil...

Bazı insanlar tüm yaşamları boyunca gelişimsel prosopagnozi olarak adlandırılan, bilinen yüzlerin tanıdık gelmediği veya yabancı yüzlerin şaşırtıcı bir şekilde tanıdık göründüğü gizemli bir durumla mücadele ediyor. Hatta yüz körlüğü yaşayan bazı kişiler aynada kendilerini bile tanıyamıyor.

Bugüne kadar dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 2’sinin bu bilişsel bozukluğun bir türüne sahip olduğu tahmin ediliyordu. Ancak Harvard Üniversitesi'nde yapılan yeni bir araştırmaya göre yüz körlüğü düşünüldüğü kadar nadir olmayabilir.

Hafif vakalar araştırmalara dahil edilmiyor

Son yıllarda medyanın ilgisini çekmesiyle nedeniyle giderek daha fazla insan yüz körlüğü ile kişisel mücadelesini anlatmak üzere öne çıkıyor. Fakat bu rahatsızlıkla doğduğunu düşünenlerin yarısından fazlası, en yaygın teşhis standartlarını karşılamıyor. Hafif vakalar araştırmalara dahil edilmemekle birlikte, popülasyon düzeyinde açıkça göze çarpıyor.

Harvard'daki araştırmacılar, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki 3 binden fazla yetişkin katılımcıya yüz tanıma konusunda çeşitli testler ve anketler uyguladı ve oldukça düşük puan alan bir grup insana ulaştı. Bilim insanları, yüz körlüğü için hangi teşhis ölçütlerinin kullanıldığına bağlı olarak yaygınlığın yüzde 0,13'ten yüzde 5,42'ye kadar değiştiğini tespit etti.

Günümüzde kullanılan yaygın teşhis standartları oldukça sıkı ve tipik olarak bireysel raporlar ile objektif testlerin bir kombinasyonunu içeriyor. Ancak ilginç bir şekilde, bu katı kriterler altında prosopagnozi teşhisi konulmayan bazı hastalar, konulanlardan daha kötü performans göstermiş. Bulgular, otizm ve multipl skleroz gibi diğer birçok gelişimsel bozukluk gibi yüz körlüğünün de bir spektrumu olduğunu gösteriyor.

Şu anda milyonlarca kişi resmin dışında bırakılıyor

Harvard'daki araştırmacılar toplamda majör prosopagnozisi olan 31 kişi ve hafif prosopagnozisi olan 72 kişi tespit etti. Bu sayı, tüm örneklem büyüklüğünün yüzde 3'üne denk. Nüfus düzeyine genişletildiğinde ise yüz körlüğünden muzdarip olabilecek yaklaşık 10 milyon ABD’li anlamına geliyor ve milyonlarca kişi şu anda resmin dışında bırakılıyor.

Harvard'dan psikiyatrist Joseph DeGutis "Bu birkaç açıdan önemli" diyor ve şöyle devam ediyor: “İlk olarak, araştırmacıların çoğu aşırı katı tanı kriterleri kullanmış ve bunun sonucunda günlük yaşamda önemli yüz tanıma sorunları olan birçok kişiye prosopagnozi olmadıkları söylenmiş.”

Şayet yüz körlüğü üzerine çalışan bilim insanları bu parametreleri gevşetirse, yüz tanıma konusunda zorluk çeken daha fazla insan yüzleri tanımalarına yardımcı olacak çözümler bulabilir. Ve nispeten hafif vakalar araştırmaya daha ağır vakalarla birlikte dahil edildiklerinde, genel hasta havuzuna su katıyor gibi görünmüyor.

DeGutis, "Teşhisi genişletmek önemli çünkü hafif bir formda bile olsa prosopagnozinin gerçek belirtilerine sahip olduğunuzu bilmek, iş arkadaşlarınıza söylemek veya tedavi aramak gibi günlük yaşam üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için adımlar atmanıza yardımcı olabilir" diyor.

Harvard'daki bilim insanlarına göre, gelişimsel yüz körlüğünü inceleyenler bundan böyle biri büyük vakalar diğeri hafif vakalar için olmak üzere iki standart tanı kriteri kullanmalı, en azından daha temel sınırlar belirlenene kadar.

2022'nin sonunda yayınlanan bir başka makale de benzer bir argüman ortaya koyuyor. Yazarlar, yüz körlüğü tanısının gevşetilmesinin daha kapsayıcı olduğunu ve nihayetinde bozukluğa ilişkin sınırlı bilgimizi genişleteceğini savunuyor.

Makalede, “Gelişimsel prosopagnozi, yüzü tanımada yaşam boyu süren ciddi zorluklara sebep oluyor. Ne yazık ki, en yaygın tanısal değerlendirme (Cambridge Yüz Hafıza Testi) bu rahatsızlığa sahip olduğunu düşünen bireylerin yüzde 50-65'ini gözden kaçırıyor. Dışlanmış prosopagnozi vakalarının bilimsel bilgiyi artıracağını; farklı formlar arasındaki ortak noktaları ve ayrımları belirleyeceğini öngörüyoruz” deniliyor.