İşte Dünya'da en çok 'güneş alan' nokta: Venüs üzerinde ayakta dikilmek gibi!

İşte Dünya'da en çok 'güneş alan' nokta: Venüs üzerinde ayakta dikilmek gibi!

Adeta büyüteçle güneş ışığı tutuluyor...

Güney Amerika'nın batı yakasına yakın bir yerde And Dağları'nın yakınında geniş bir plato bulunuyor. Atacama Çölü'ndeki Altiplano... Quechua ve Aymara dillerinde Qullaw olarak bilinen Altiplano aslında İspanyolcada “yüksek düzlük” yani “plato” demek. Rakımı 4 bin metreden yüksek olan, Dünya üzerindeki bu genellikle soğuk ve kuru nokta, aynı zamanda gezegendeki diğer tüm yerlerden daha fazla güneş ışığı alıyor.

Bu özelliğiyle Altiplano, daha yüksek ve ekvatora daha yakın yerleri gölgede bırakıyor ve neredeyse Venüs kadar güneş ışığı görebiliyor.

Amerikan Meteoroloji Derneği Bülteni'nde yayınlanan bir araştırma, aynı zamanda Dünya üzerindeki en yüksek ikinci plato olan Altiplano'da metrekare başına bir dünya rekoru olan 2 bin 177 watt'lık güneş ışınımı (ışık enerjisinin Güneş'ten Dünya'ya çıkışı) ölçtü. Bu, metrekare başına yaklaşık 1360 watt alan atmosferimizin tepe noktasındaki radyasyondan çok daha yüksek.

Hollanda'daki Groningen Üniversitesi'nden bir klimatolog olan ve çalışmanın yazarı Raul Cordero, “Aslında bu miktar Venüs üzerinde yaz aylarında ayakta dikildiğinizde alacağınız radyasyona denk” ifadelerini kullanıyor. Söz konusu karşılaştırmanın “inanılmaz bir karşılaştırma” olduğunu zira Venüs'ün Dünya'dan Güneş'e yaklaşık yüzde 28 daha yakın olduğunu dile getirdi.

Ortalama olarak da dünyanın zirvesinde

Ortalama olarak, platodaki güneş ışınımı metrekare başına yaklaşık 308 watt olarak ölçülüyor ve bu ortalama dünya çapında kaydedilen en yüksek seviye. Cordero, Altiplano'daki güneş enerjisi potansiyelinin ortalama olarak Orta Avrupa ve ABD'nin doğusundan yaklaşık iki kat daha yüksek olduğunu ifade ediyor.

Cordero, “Bu kadar yüksek radyasyon tehlikesine maruz kalıyorsanız cildinizi korumanız gerek” ifadelerini kullanıyor ve “Bu özel yerde çalışan insanlar aslında radyasyonun yüksek olduğunun farkındalar ancak şimdi gerçekten (bölgedeki radyasyonun) ne kadar yüksek olduğunu biliyoruz” diyor.

Uydu verileri daha önce bölgenin Dünya üzerinde en fazla güneş ışığını aldığını göstermişti ancak yeni çalışma, bu bölgenin neden bu kadar aşırı radyasyon yaşadığını açıklamaya yardımcı olmak için yeni ölçümleri de analiz etmekte. Ölçümler yüksekliği 5 bin metreden fazla olan Şili'deki Chajnantor Platosu'nda yapıldı.

Burası herhangi bir nokta değil zira söz konusu plato, Atacama Large Millimeter Array yani ALMA gibi (Atacama Büyük Milimetre/Milimetre-altı Dizisi) büyük astronomik projelere de ev sahipliği yapmakta.

Milimetre ölçülerinde dalgaboylarını belirlemek, parazitler çok daha az olduğundan rasathane, yüksek ve kuru olması nedeniyle Atacama Çölü'ndeki bu beş bin metre yükseklikteki Chajnantor Platosu'na kurulmuştur. 66 adet 12 metre ve 7 metre çaplarında radyo teleskoplar, evrendeki milimetre ve milimetre-altı ölçülerindeki dalgaboylarını araştırmakta. ALMA'nın evrenin erken dönemlerindeki yıldız doğumları hakkında fikir vermesi bekleniyor.

Ekip, aşırı radyasyonun bölgedeki ince, yüksek irtifa bulutlarına kadar izlenebileceğini buldu.

Cordero, bulutların genellikle güneş ışığını engellediğini veya radyasyonu uzaya geri yansıttığını, ancak bu konumdaki ince parçalı bulutların, Güneş'e adeta bir büyüteç tutmak gibi, ileri saçılma olarak bilinen bir fenomenle Güneş'i yoğun bir şekilde yüzeye odaklayabildiğini ifade ediyor. Çalışma, tipik olarak kümülüs, cirrus veya cirrostratus bulutları olan bu bulutların, yüzeydeki güneş radyasyonunu bulutsuz koşullara kıyasla yüzde 80'e kadar artırabildiğini buldu.

Bu bulutlar en çok güney yarımkürenin yaz aylarında yani Ocak ve Şubat aylarında belirgindir. Bu bulutları oluşturan nem, Güney Amerika musonu sırasında Amazon'dan gelir.

ABD Pasifik Kuzeybatı Ulusal Laboratuvarı'ndan ‪Tirthankar "TC" Chakraborty, “Beni sarsan şey, Altiplano'da bu 'ileri saçılma' fenomeninin koşulları altında değerin ne kadar büyüyebileceğini görmek oldu" diyor.

Yüksek rakımda gayet olası ama...

NASA'da atmosfer bilimcisi olan Seiji Kato ise çalışmanın bulgularına şaşırmıyor. Güneş ışınımının atmosfer yoluyla iletildiğinde, su buharı tarafından emildiğini ve bulutlar ve aerosoller tarafından dağıldığını dile getiren Kato, su buharı tabakasının epey üzerinde yer alan ve daha az bulut ve aerosol içeren yüksek rakımlı bir noktanın daha fazla güneş ışığı almasının gayet olası olduğunu dile getiriyor.

Cordero ise bu bulutların Himalaya platosu gibi diğer yüksek rakımlı yerlerde de ortaya çıktığını, ancak yine de yüksek radyasyon değerleri ile karşılaşmadıklarının altını çiziyor.

Bunun bir sebebi kuzey yarımkürede yaz mevsiminin güney yarımküreye nazaran daha az yoğun geçmesi. Yaz aylarında güney yarımkürede, Dünya'nın yörüngesi güneşe daha yakındır ve Ocak ayının başlarında günberi adı verilen bir noktaya ulaşır. Sonuç olarak, güney yarımkürede güneş ışınımı kuzey yarımküreye göre yaklaşık yüzde 7 oranında daha yüksek.

Bir başka faktör ise kuzey yarımkürede yüzeyden uzaya kadar güney yarımküreye göre daha fazla ozon molekülü bulunması. Atmosferimizde daha yüksek olan ozon molekülleri, adeta doğal bir güneş kremi görevi görür ve bizi Güneş'in radyasyonundan korur.

Bununla birlikte güneşli noktalar da her zaman en sıcak yerlere karşılık gelmez. Chakraborty tarafından yazılan bir başka yakın tarihli araştırma, insanı rahatsız etmesi açısından dünyanın en sıcak şehirlerini belirlerken, Bahreyn, Katar, Suudi Arabistan ve Pakistan'daki bazı şehirleri aşırı yüksek sıcaklık noktaları olarak belirledi. Ek olarak, Chakraborty ve meslektaşları, aşırı sıcak ve soğuk sıcaklıklara sahip şehir alanlarının çoğunun genellikle orta ve küçük şehirlerde olduğunu keşfetti.

Cordero ise hava ve yüzey sıcaklıklarının sadece güneş radyasyonundan çok daha fazlasına bağlı olduğunu açıkladı. Örneğin, Altiplano yakınlarındaki atmosfer, yüksekliği nedeniyle nispeten serindir. Antarktika yakınlarındaki su akıntılarını alan bitişikteki Pasifik Okyanusu da bölgeyi Akdeniz gibi daha sıcak okyanusların yakınındaki karalardan daha soğuk tutmaya yardımcı olmakta.

Bitki örtüsü olan alanlar ayrıca kuru, kurak yüzeylere göre daha soğuk olabilir çünkü bitkiler yüzeyi buharlaşma-terleme yoluyla soğutur. Cordero, Altiplano'nun bu koşullar sayesinde "Bahreyn, Orta Doğu veya Akdeniz bölgesindeki ısı dalgalarından etkilenmediğini" ifade etmekte.