Deprem Bölgelerinde Salgın Hastalık Riskleri: Neler Yapılmalı?

6 Şubat depremleri ve takip eden süreçte yaşananların ardından; erişilebilir tuvalet, temiz su, hijyen malzemeleri gibi ihtiyaçların hâlâ karşılanmaması sonucu depremden etkilenen bölgelerde salgın hastalık uyarıları sürüyor.

Doğal afetler ve “olağanüstü durumlar”da görülen salgın hastalıkların nedenleri

 Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin Açık Kaynaklarında depremler gibi afetler sonrasında ortaya çıkan salgın hastalıkların olası nedenleri; su, kanalizasyon, elektrik gibi altyapısal hasarlar; kalabalık, kötü yaşam koşulları; gıda ve çevre denetimi dâhil aksayan rutin sağlık hizmetleri; dezenfektan, ilaç, aşı lojistiğinde bozukluklar; çevre değişiklikleri, yiyecek sıkıntısı, soğuk hava gibi ruhsal ve bedensel zorlanmaların direnci düşürmesi; bölgeye dışarıdan gelenlerin taşıyabileceği yeni patojenler ve yetersiz yönetimin sebep olduğu karmaşa olarak sıralanmış.   

Afetlerden sonraki bazı enfeksiyonlar ve ilişkisel faktörler

Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği’nden Salih Cesur ve Sami Kınıklı’nın derlemesine göre afetler esnasında görülen enfeksiyonlar; -afet sonrası kalabalık yaşam ortamları ile çevre koşullarının uygun olmamasına bağlı olarak- afetin olduğu gün ve sonrasında değişiklik gösteriyor. İlk hafta deri ve yumuşak doku enfeksiyonlarında artış oluyor; ilk bir ay içinde ise solunum yolu enfeksiyonları, su ve gıda kaynaklı enfeksiyonlar, çeşitli yara enfeksiyonları görülüyor. Damlacık yoluyla bulaşan influenza, kızamıkçık, kabakulak, boğmaca ve difteri gibi enfeksiyonlar ile hava yoluyla yayılan akciğer tüberkülozu, kızamık ve suçiçeği ise akılda tutulması gereken başkaca tehlikeler. Ne yazık ki alandaki bir başka önemli mücadele ise parazitlerle bulaşan hastalıklar ile travma ve yaralanmalarda uygulanan kan ve kan ürünleri ile bulaşan enfeksiyonlara karşı yürütülüyor. 

Bölgedeki soğuk havalar da özel bir endişe kaynağı. Rapora göre afetten etkilenen her türlü canlının, kalabalığın önlenemeyeceği geçici yerleşim yerlerine veya çadırkent gibi “kamp alanları”na taşınması salgın riskini artırıyor. Çünkü geçici yerleşim yerlerindeki yetersizlikler ve kalabalık; kızamık, suçiçeği, menenjit veya çocuk felci gibi aşıyla önlenebilir hastalık tehditleri ile el ele yürüyor. 

Salgın hastalık uyarılarına karşı neler yapılmalıydı? 

 Bölgede insanlarla birlikte tüm canlıların zarar gördüğü, köylerde hayvan yemlerine ulaşılamadığı ve hayvanların yaşamının da tehdit altında olduğu üzerinde duruluyor. Kuduz, tetanos, Hepatit B aşılamalarında -hâlâ- eksiklikler bulunuyor, ishal vakalarında artış gözlemleniyor, “çadırsızlık, tuvaletsizlik, temiz suya erişememe salgını” ilk günden beri geçerliliğini koruyor. 

 İçme suyu kirlendikten sonra ortaya çıkabilen ishalli salgınların riski, gelişmekte olan ülkelerde çoğu sanayileşmiş ülkeye göre daha yüksek seyrediyor.

Doğal afetlerden etkilenen bölgelerde bulaşıcı hastalık riskini azaltabilecek beş temel adımı şöyle sıralıyor:

– Güvenli su, sanitasyon, saha planlaması sağlanmalı 
– Birincil sağlık hizmetleri karşılanmalı 
– Sürveyans/erken uyarı sistemi geliştirilmeli
– Bağışıklık düzeyi artırılmalı
– Parazit türlerine özel müdahaleler düşünülmeli. 

Türk Tabipleri Birliği de 11 Şubat’ta paylaştığı bilgi notunda bulaşıcı hastalıkların kontrolü için aşağıdaki temel önerileri yapmıştı:

– Uygun geçici barınma koşullarının sağlanması
– Uygun beslenme koşullarının oluşturulması
– Temel sağlık hizmetlerinin verilebileceği uygun birinci basamak sağlık birimlerinin kurulması,
– Rutin bağışıklama hizmetlerine başlanması
– Gebe, kadın ve kız çocuklarının acil üreme sağlığı hizmetlerine erişiminin sağlanması
– Etkilenen kişi sayısı ve özelliklerinin saptanarak kayıt altına alınması, bu kişilerin gereksinim duyduğu sağlık hizmetinin sunulması
– Temiz ve güvenli su sağlanması, atıklar, çöpler, tuvaletler, hayvan ölülerinin uygun şekilde toplanması ve zararsız hâle getirilmesi ile ilgili çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetlerini gerçekleştirebilmek için ilgili kurumlar ile iş birliği içinde çalışılması
– Maske tedariki ve kullanımının önerilmesi
– Dezenfektan temini ve dağıtımı.