2023'ün öne çıkan iklim kavramları

Çevrim içi yayın yapan ABD merkezli Grist dergisi, aşırı hava olaylarının yaşandığı 2023'te çevre ve iklim alanında en fazla gündeme gelen 10 kavramı belirledi.

2023'ün öne çıkan iklim kavramları

İklim krizinin etkilerinin günden güne daha hissedilir olması çevre ve iklim haberlerinde yeni kavramların ortaya çıkmasına veya var olan kavramların yeniden gündeme gelmesine, daha çok tartışılmasına yol açıyor.

İklim değişikliğinin etkilerinin en fazla hissedildiği 2023 yılı, dünyanın farklı noktalarında aynı anda kuraklık, orman yangınları, sel felaketleri ve mevsim normallerinin üzerinde seyreden hava sıcaklıklarına şahit oldu. Mayıs ayına gelindiğinde iklim değişikliğiyle birlikte etkisini göstermeye başlayan El Nino hava olayıyla bağlantılı olarak küresel ortalama sıcaklığın 17,23 dereceye ulaştığı 6 Temmuz, en sıcak gün olarak kayıtlara geçti ve küresel ortalama sıcaklığın 16,77 derece ölçüldüğü haziran-ağustos döneminde tarihteki en sıcak yaz mevsimi yaşandı. Dünya aşırı sıcaklarla mücadele ederken, Libya’da meydana gelen sel felaketinde 11 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

ABD merkezli çevrim içi yayın yapan Grist dergisi, iklim krizi kaynaklı rekor hava sıcaklıklarının ve aşırı hava olaylarının yaşandığı 2023 yılında iklim ve çevre haberlerinde en fazla gündeme gelen 10 kavramı belirledi.

Rekorlar yılında en çok konuşulan kavramlar şöyle oldu:

Hava kalitesi indeksi

Hava kalitesi indeksi, belirli bir noktada solunan havanın kalitesini ifade etmek için kullanılan bir kavram. Renk kodlu bir ölçüm olduğu için gösterge sayısındaki artış hava kalitesinin düştüğünü belirtiyor. Kanada’nın Alberta eyaletinde 78 ayrı noktada çıkan orman yangınlarının dumanının ABD’nin birçok eyaletine ulaşarak hava kalitesinde düşüşe yol açmasının ardından bu durum Amerikalılar tarafından yeni bir tehdit olarak kabul edildi. Orman yangınlarının yaydığı dumanda bulunan partiküllerin solunması kalp krizi, akciğer kanseri ve demans gibi ciddi rahatsızlıklara neden oluyor.

Karbon ekleme

Karbon dengeleme politikasına bir alternatif olarak görülen karbon ekleme, bir şirketin neden olduğu sera gazı emisyonlarını azaltmak için yaptığı çalışmalara deniliyor. Karbon ekleme ile karbon dengeleme arasındaki temel fark şöyle açıklanıyor: Bir şirket karbon dengeleme politikasıyla sera gazı emisyonuna yol açtığı kaynaklardan bağımsız olarak farklı bir alanda dengeleme politikası izleyebilir, karbon eklemede ise kendi değer zincirinde sera gazı salımını azaltmak için çalışmalar yapabilir.

İklim değişikliği nedeniyle işinden ayrılanlar

İklim değişikliğinin etkilerinden endişe duyan pek çok kişi istifa ederek farklı sektörlerde ve şirketlerde çalışmaya başlıyor. Peki bu insanlar hangi şirketlere yöneliyor? Özellikle iklim kriziyle bağlantısı olan petrol şirketlerinden ayrılan kişiler çevre dostu firmalarda görev almayı tercih ediyor. ABD ve İngiltere’de bu yıl 4 bin çalışanın katılımıyla yapılan bir ankette, çalışanların yüzde 60’ı şirketlerinin iklim krizine karşı daha güçlü bir duruş sergilemesi gerektiğini düşünürken geriye kalan yüzde 40'lık grup, şirketlerinin kendi değerleriyle örtüşmemesi durumunda istifa etmeyi düşündüğünü belirtti.

"Deinfluencers"

Fenomenler tarafından bir reklam ekosistemi gibi kullanılan sosyal medya, diğer kullanıcıların sürdürülebilir tüketimden uzaklaşmasına neden oluyor. Fenomenlerin önerdiği ve reklamını yaptığı ürünlere daha fazla rağbet gösteren milyonlarca kişi her gün ihtiyacı olmamasına rağmen sevdiği bir fenomende gördüğü ürünü almayı tercih ediyor. Sürdürülebilirliği tehdit eden hızlı tüketim alışkanlığını tersine çevirmek isteyen “Deinfluencers”lar ise sosyal medya üzerinden çağrıda bulunmaya başladı. Tüketicileri, ihtiyaçları olmayan ürünleri satın almaktan vazgeçirmeye çalışan kişiler, #deinfluencing etiketini kullanarak kitlelere ulaşmayı hedefliyor.

El Nino

Ortalamanın üzerinde sıcaklıklarla karakterize edilen El Nino, normal koşulları bozan bir iklim modeli olarak tanımlanıyor. Pasifik Okyanusu’nun tropikal orta ve doğu bölümünde her 2-5 yılda bir oluşan El Nino hava olayı, daha sıcak ve yağışlı koşullar oluşturuyor. Okyanusların ısınmasına yol açarak bulaşıcı hastalık taşıyan patojenlerin, bakterilerin ve alglerin sayısında artışa neden olan El Nino, salgın hastalık riskini de ortaya çıkarıyor.

Küresel kaynama

Küresel ısınmaya benzeyen küresel kaynama kavramı kulağa daha endişe verici bir çağrışım olarak geliyor. İlk olarak Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres'in kullandığı kavram, aslında küresel ısınmanın sona erdiğini ve daha sıcak günlerin yaşanacağı kaynama döneminin başlayacağının bir habercisi olarak algılanıyor. Bilim insanları, 2023'ün tarihteki en sıcak yıl olarak kayıtlara geçmesini bekliyor.

Yeşil sessizlik

Yeşil sessizlik, şirketlerin çevresel taahhütleri konusunda sessiz kalması anlamına geliyor. İklim taahhütlerini küçülten şirketler, kendilerine bu konu hakkında yorum yapan veya eleştirileri yönelten kişi veya kurumlara geri dönüş yapmayarak bir nevi kendilerini koruma çabasına giriyor. Bu sayede marka değerini düşüren gereksiz ithamlardan kaçınacağı fikrine kapılan şirketler, sessiz kalmanın güvenli bir seçenek olduğunu savunuyor.

Gökyüzü kederi

Gökyüzü kederi veya "noktalji" olarak tanımlanan kavram, karanlık bir gökyüzüne özlem duymayı temsil ediyor. Kentleşmenin artmasıyla gökdelenlerin gökyüzünü kaplaması ve yapay ışıklandırmaların kullanılması gökyüzünün siyah görüntüsüne adeta bir gölge indirerek zaman zaman yıldızların bile görünmemesine yol açıyor. Bu durum sadece ışık kirliliğine değil, gece uçan kuşların gökdelenlere çarparak hayatını kaybetmesine de neden oluyor.

RICO

Mafya ve organize suç örgütleriyle mücadele için 1970'te ABD'de çıkarılan RICO Yasası'nın halkı manipüle eden petrol şirketlerine de uygulanması gündeme geldi. 2022'de Porto Riko'daki 16 bölgede alınan ortak karar ile Chevron, ExxonMobil, Shell ve diğer fosil yakıt şirketleri yasayı ihlal etmekle suçlandı. Yasanın yürürlüğe girmesinin ardından petrol, doğal gaz ve kömür şirketlerine karşı açılan davalarda belirgin artış kaydedildi.

Beyaz hidrojen

Havacılık başta olmak üzere metal-çelik üretimi gibi pek çok endüstride kullanılan hidrojenin gelecek yıllarda fosil yakıtların yerini alması bekleniyor. Yenilenebilir kaynaklardan yeşil hidrojen, metan gazından gri hidrojen, kömürden kahverengi hidrojen elde edilirken beyaz hidrojen doğada saf haliyle bulunuyor. ABD, Avustralya, Mali, Umman ve Avrupa'nın bazı bölgelerinde henüz kullanılmayan hidrojen rezervlerinin büyük ölçekte temiz enerji sağlayabileceği üzerinde duruluyor. Avustralya merkezli Gold Hydrogen ise beyaz hidrojen çıkarılması için ilk sondaj kuyusunun açılmasına yönelik çalışmalara geçtiğimiz günlerde başladı.